Toelichting op de aanschaf en het gebruik van kaarten

Een kaart is een tweedimensionale weergave van de driedimensionale werkelijkheid. Afhankelijk van de schaal van de kaart en het soort kaart worden kaarten aan het gebruiksdoel aangepast.

Welke soort kaarten zijn er, hoe gebruik je ze, en wat zijn de voor- en nadelen van bepaalde kaarten. Deze vragen worden hier beantwoord.

Kaarten: welke en waarvoor
Ondanks de opmars van digitale routes zijn er nog veel mensen die graag een kaart willen hebben van het gebied waar ze gaan rijden. Zeker als je wat langer in een gebied wilt rijden en meer dan één route wilt rijden, heb je vaak graag een overzicht van de aanwezige ruiter- en menpaden.

Waar moet je op letten bij het gebruik van een kaart?

  • De legenda
  • De schaal van de kaart
  • In iets mindere mate: het jaartal van druk

De legenda is letterlijk: dat wat gelezen moet worden. Het is de verklaring van de ondergrond (bouwland, weide, bos, heide, zandgebied), de breedte van de wegen (van snelweg tot paadje), waterwegen en meertjes en van de diverse speciale tekens zoals kerktorens, molens, begraafplaatsen. We gaan er van uit dat een kaart altijd ‘noordgericht’ is, dat wil zeggen: de bovenkant van de kaart is het noorden. Soms staat er een kompas op, voor als je precies het noorden moet weten te vinden.

De schaal van de kaart geeft de verhouding aan tussen het aantal centimeters op papier en de werkelijkheid. 1:25.000 betekent dat 1 centimeter op de kaart in werkelijkheid 25.000 centimeter is oftewel 250 meter. Hoe lager het getal achter de dubbele punt,hoe gedetailleerder de kaart is. En dus ook: hoe lager de schaal, des te groter de maat van de kaart voor de weergave van een bepaald gebied. Daarom hebben wandel-/fiets-/paardrijkaarten meestal een lagere schaalwaarde, omdat de snelheid niet zo hoog ligt en je dus niet zo snel ‘van de kaart afrijdt’. Autokaarten hebben een hogere schaalwaarde, algemene overzichtskaarten van een groot gebied een nog hogere schaalwaarde.

Het jaartal van druk is belangrijk om te weten of een kaart up-to-date is.

Welke kaart kies ik?

Wandel en fietskaarten hebben een schaal die meestal ligt tussen 1:20.000 en 1:25.000. Ze geven details over verharde wegen, zandwegen, fietspaden en over het terrein. Bos, heide, zandvlaktes en water hebben herkenbare kleuren. ANWB-paddenstoelen en wegnamen staan meestal aangegeven, evenals kenmerkende gebouwen. Zeker voor beginnende kaartlezers zijn ze in het algemeen makkelijk te lezen omdat veel details zijn weggelaten die niet van belang zijn voor de gebruikersgroep waar ze voor bedoeld zijn.

Topografische kaarten zijn kaarten met zeer veel details. Zoveel, dat de minder ervaren gebruiker er vaak niet goed mee uit de voeten kan omdat er te veel informatie op staat. Bij een topografische kaart is de legenda zeer uitgebreid. Dit komt omdat de kaarten in oorsprong bedoeld zijn voor militair gebruik. Je kunt er dan ook heel veel op aflezen, dat ter oriëntatie kan dienen. Op een topografische kaart staan ook hoogtelijnen. Hieraan kun je zien of het terrein vlak is, of ook heuvels heeft. Hoe dichter de hoogtelijnen bij elkaar staan, hoe steiler de hellingen in het terrein zijn. Perceelgrenzen zijn aangegeven en ook afrasteringen staan in het algemeen op de kaart.
Wat niet op de topografische kaart staat: paddenstoel- of handwijzernummers, relatief weinig straatnamen en of een weg eenrichtingsverkeer heeft.

Let op:

  • Als je diverse kaarten met diverse schaalgroottes gebruikt: je kunt je vergissen in afstanden, omdat je eerst ingesteld bent op een andere kaartschaal.
  • Een kaart voor een gebied van 10×10 kilometer op schaal 1:25.000 is 4x zo groot als een kaart met schaal 1:50.000. Het schaalverschil verdubbeld namelijk in de lengte en de breedte. Dit is van belang voor de hanteerbaarheid van de kaart.
  • Naast de bovengenoemde kaarten zijn er ook ‘fantasiekaartjes’ die voor een bepaald doel gemaakt zijn. Ze geven wel wegen en ondergrondkleuren (bos, bouwland, water) aan, maar hebben vaak geen schaalindicatie. Het wordt dan moeilijk om aan de hand van de kaart afstanden te bepalen. Ook missen ze vaak details die handig zijn om je onderweg op te oriënteren.

Bovenstaande toelichting kun je hier downloaden.

Meer over de kunst van het kaartlezen en navigeren vind je hier.