Een stoomcursus hooi stomen: een blijer paard

 

MoeiteP1100829 om kwalitatief goed hooi te vinden voor je paard? Of verdraagt je paard geen kuilgras, maar het hooi dat je kunt voeren is stoffig? Je paard heeft een allergie voor schimmelsporen of mijten in hooi of stro? Misschien is een hooistomer dan iets om over na te denken. De beloftes van de verschillende fabrikanten zijn veelbelovend, dus ging ik op onderzoek uit!   Tekst: Siem Lehrman, foto’s: Maarten Kuilman

 

 

Als je opeens geconfronteerd wordt met een paard dat in zware ademnood verkeert door een voermijtenallergie, dan heb je er als liefhebbende eigenaar veel voor over om het paard weer wat ‘lucht’ te geven. Het overkwam mij. Een goede reden om vele uren zoekend en klikkend het internet af te struinen naar mogelijkheden. Via een NVVR-lid werd ik attent gemaakt op een apparaat dat het hooi stoomt in plaats van dat je het weekt. Dat klonk interessant en al gauw vond ik het bewuste apparaat tijdens mijn surftocht op Google.

De voordelen van het stomen van hooi ten opzichte van het natmaken of weken van hooi zijn groot. Als eerste de voordelen voor ons als paardeneigenaren.

Groot voordeel is natuurlijk het gemak. Op ijskoude winterdagen hoef je niet met water en zware hooinetten te zeulen, wat heel wat rugpijn en bevroren vingers kan schelen! Je waterrekening, of die van je pensionhouder die je natuurlijk liever te vriend houdt, blijft ook binnen de grenzen van 'normaal'. Daarbij is het stomen ook nog een overweging ten gunste van het milieu. Een van de fabrikanten heeft dit laten onderzoeken. De belasting van het inweekwater op het milieu is wel tot zes maal groter dan de belasting van het beetje water dat de hooistomer nodig heeft.
Het voordeel zit niet alleen in de hoeveelheid water die je nodig hebt, maar vooral in datgene wat je uit het hooi weekt. Denk daarbij aan de voedingsstoffen in het hooi, zoals vitaminen en mineralen. Bij het stomen van hooi blijven deze voedingsstoffen in veel hogere concentraties in het hooi aanwezig; ze worden er niet uit geweekt of gespoeld. Ook hiernaar is onderzoek gedaan en de resultaten zijn verrassend. Deze resultaten zijn op de website van Happy Horse Products na te lezen. Onder het tabblad “Mycotoxins” kun je een PDF-bestand downloaden waarin je dit kunt terugvinden, samen met andere onderzoeksresultaten.

P1100855Het voordeel voor de paarden? Ze krijgen een bergje heerlijk geurend, warm gestoomd hooi voor hun neus! D
at is toch beter dan het natte, lekkende ‘kledder’ hooi. Men zegt dat veel paarden het gestoomde hooi veel liever eten dan het ‘verzopen’ hooi. Mijn (vr)eetgrage Haflinger eet eigenlijk alles wel, maar voor een kieskeuriger paard is het misschien wel een oplossing.

In het gestoomde hooi zijn meer voedingsstoffen overgebleven en de schaelijke schimmelsporen en mijten zijn eruit gestoomd. Klinkt ideaal. Of toch niet?

Hoeveel ‘ellende voor paardenlongen’ zit er eigenlijk in hooi waardoor we het zo nodig willen weken of stomen? Dat heeft een andere fabrikant mooi onderzocht. De concentratie van schimmelsporen voor het stomen was bij een partij hooi uit 2009 260.000 cfu/g.
Na het stomen was de concentratie minder dan 10!

Er werd ook hooi geweekt: een partij hooi uit 2008 bevatte 580.000 cfu/g. Het werd vijftien minuten geweekt in koud water en vervolgens onderzocht. Er bleken nog 220.000 cfu/g aan schimmelsporen aanwezig te zijn!

Hoe werkt het stomen? Globaal werken alle modellen hetzelfde. Het hooi gaat in plakken of in een hooinet in een stoomcabine. Er wordt een stoomgenerator op aangesloten en de stoom wordt in de stoomcabine geleid. Belangrijk is dat de stoom op alle plekken in de stoomcabine komt. Daarom hebben sommige fabrikanten een systeem met pinnen waar de stoom doorheen geblazen wordt, zo komen ze dus ook middenin een plak hooi. Andere producten schijnen het zonder deze gepatenteerde pinnen te kunnen.
Het hooi moet, afhankelijk van de hoeveelheid, een poosje stomen. Gemiddeld duurt dat dertig tot zestig minuten. De hoeveelheid water die hierbij nodig is, verschilt natuurlijk ook: van tweeënhalve liter voor een halve baal tot zes liter voor een hele baal hooi. Dat is beduidend minder dan een badkuip vol weekwater! Na het stomen kun je het hooi direct voeren.

De temperatuur die gemiddeld bereikt wordt is honderd tot honderdtien graden. Klaarblijkelijk hoog genoeg om de schimmelsporen en mijten te doden.
Wil je geen dertig tot zestig minuten ernaast gaan staan wortel schieten omdat je 's ochtends haast hebt? Dan kun je een tijdschakelaar tussen de generator en het stopcontact zetten en deze zo inschakelen dat het gestoomde hooi klaar ligt als je de stal inkomt!

Handige paardenbezitters kunnen ook zelf een stoomapparaat bouwen. Er zijn handleidingen te downloaden of te vinden op fora. De mogelijkheden variëren van het stomen in een zak die je dichtbindt, via het stomen in een soort kunststof gereedschapskist tot het stomen in een afvalcontainer (Kliko). De methodes die hierbij gebruikt worden, verschillen ook. Sommigen gebruiken twee liter gekookt water en gooien dit over een hooinet en laten het een tijdje staan, anderen sluiten een behangstomer aan om te kunnen stomen in een Kliko. Een volgende maakt eerst het hooi een beetje nat met de gieter en stoomt het daarna nog een half uurtje in een stoomcabine.

Het zelf bouwen leek mijzelf in eerste instantie een super oplossing. Helemaal nadat ik de prijzen gezien had. De ervaringen van de verschillende stomende paardeneigenaren zijn over het algemeen goed, aldus de fora, maar mijn motto is ‘altijd kritisch blijven’!

Wat komen er voor dampen vrij als een zak of een gereedschapskist door de stoom verhit worden? Wat doet
de hete stoom met het kunststof? Is dat daar wel tegen bestand? En hoe krachtig is zo'n eigen (behang)stoommachientje? Hoe maak je zo'n apparaat zo veilig dat je het ook daadwerkelijk in de buurt van je paarden 'alleen' kunt laten stomen? Zijn de resultaten na het stomen werkelijk hetzelfde als bij een echte hooistomer? Of blijft de middelste pluk hooi ongestoomd en daarmee dus nog stoffig? Hoe overtuig ik de pensionhouder dat mijn zelfbouwstomer echt veilig is? Ik had er zo mijn twijfels over en de staleigenaar ook.

Het goede effect dat de hooistomerfabrikanten beloven zit vooral in de mogelijkheid dat de stoom circuleert, gelijkmatig door het hooi verdeeld wordt en de temperatuur in de stoomcabine wel oploopt tot honderd tot honderdtien graden. Ingebouwde thermometers, veiligheidsmaatregelen en andere kleine handigheidjes deden mij uiteindelijk beslissen een officiële hooistomer te kopen. Ook de staleigenaar kon zich in dit apparaat vinden, dus kon het stomen van start gaan!

P1100857Wat voor hooistomer je koopt, is afhankelijk van je situatie. Wil je portie voor portie stomen voor een paard, dan zou je een stoomapparaat van het formaat 'mee op reis' kunnen kiezen. Deze is er van verschillende merken. Basaal is het een speciale hooizak met een sterke stoomgenerator. Dit is wel iets voor mensen zonder stroomaansluiting op stal, omdat je geen stopcontact nodig hebt. Ook handig: thuis vast je hooi stomen en dan meenemen naar je paard, zonder dat je auto vol hooi ligt...
Heb je een paar paarden, dan kies je voor een groter model. Hier wordt de keuze ruimer. Verschillende merken, verschillende voor- en nadelen. Ikzelf heb uit deze categorie gekozen, omdat mijn paard samen staat met een niet allergisch paard die noodgedwongen ook gestoomd hooi moet eten. In dit formaat stomer kan een halve tot driekwart baal hooi gestoomd worden. Het hooi dat niet direct gevoerd wordt, bewaren we in de stoomcabine tot de volgende voerbeurt. Daarna wordt de hooistomer weer gevuld met hooi, de tijdschakelaar aangezet en het water bijgevuld. Het gestoomde hooi staat dan geurend en wel te wachten als er weer gevoerd moet worden.

Heb je drie of meer paarden voor wie je het hooi wil stomen, dan ga je voor het ‘grote werk’ model. Daarin past een hele baai hooi of dezelfde hoeveelheid in hooinetten. Hier is de tijd dat het apparaat staat te stomen natuurlijk ook langer en gebruik je iets meer water.

Aandachtspuntje: sommige fabrikanten gebruiken stoomgeneratoren die wel tot twintig minuten moeten voorverwarmen. Dit is dus per keer dat je hooi stoomt twintig minuten stroomverbruik extra! Kijk dus goed welke generator erbij zit. De nieuwste genereren binnen drie minuten stoom en dat scheelt dus aanzienlijk in stroomverbruik per dag!

En daarmee komen we op de nadelen van hooi stomen. De aanschafprijs van een stoomapparaat is pittig. Gelukkig zijn er inmiddels meerdere fabrikanten die zoiets maken, dus de prijzen zijn wel wat aan het zakken. In de middencategorie (waaruit ik dus gekozen heb) begint het bij 650 euro, oplopend tot 1166 euro! De grotere hooistomers beginnen bij 1199 tot 1950 euro bij de concurrent. Voor de ‘op reis’ modellen (voor een portie hooi in een speciale zak) begint het bij 235 euro.

Een ander nadeel is natuurlijk de extra kosten die je hebt voor stroom. Een pensionhouder zit daar niet op te wachten, maar misschien is er wel iets mogelijk als je de extra kosten daarvoor zelf betaalt. Wij hebben het zo opgelost: op mijn stroomgenerator hebben we een apparaatje gemonteerd dat precies meet hoeveel stroom er gebruikt wordt. Per maand betaal ik ongeveer wat ik gebruik en eind van het jaar verrekenen we het precies. Vooralsnog stoom ik voor twee paarden hooi en dat kost me ongeveer zo'n 17,50 euro aan stroom per maand.

Natuurlijk is ook stomen extra werk, maar wel een minder zwaar en minder koud klusje dan het weken van hooi. Verder kun je als het vriest de stomer niet over de tijdschakelaar laten lopen, maar moet de generator (inclusief slang) vorstvrij bewaard worden. Bij vorst moet je dus toch een beetje wortel schieten naast je hooistomer of intussen je stal uitmesten om warm te blijven....De generator moet ook niet droog komen te staan, dus altijd opletten dat er voldoende water in zit om de stoomtijd uit te dienen. Als de stomer te vaak droog komt te staan, gaat hij uiteindelijk kapot. Daarom is zo'n tijdschakelaar een goede, kleine extra investering.


Het maken van mijn keuze was niet eenvoudig
, maar zo'n apparaat koop je niet over een nacht ijs. Gelukkig stuitte ik nog net op een aanbieding en daardoor heb ik me de Stablemate kunnen veroorloven in plaats van het aller-goedkoopste model. Hierin past een behoorlijke hoeveelheid hooi en de stoomtijd is niet al te lang; hoewel dit ook afhangt van de kwaliteit van het hooi. Wij hebben best goed hooi, dus kan het stomen relatief kort gehouden worden. Een goede stoomgenerator, die nauwelijks opwarmtijd nodig heeft, spaart me maandelijks heel wat stroomkosten, dus dat was ook een belangrijke overweging voor mij.

En hoe bevalt het stomen nou? De Stablemate heb ik intussen vijf weken in gebruik. De resultaten zijn verbluffend! Mijn paard kreeg voorheen dus natgemaakt hooi (niet geweekt maar ondergedompeld in een ton water, meer kon de vorige pensionstal niet bieden). Ten eerste valt op hoe heerlijk het vers gestoomde hooi ruikt. Dit bevalt mijn paard blijkbaar ook, want hij valt echt aan op het vers gestoomde hooi. Als het gestoomde hooi bewaard gelegen heeft in de stoomcabine, dan is dit 'erop aanvallen' duidelijk minder. Ik stoom het hooi nu dus per voerbeurt.

Hoe lang ik daadwerkelijk het hooi moet stomen, is afhankelijk van meerdere factoren. In het begin propte ik overenthousiast elf tot twaalf kilogram hooi, verdeeld over drie hooinetten, in de stomer. Ik moest dan wel een uur stomen en een hooinet bleef dan liggen tot de volgende voerbeurt. Daar ben ik dus vanaf gestapt. Ik stoom nu acht kilogram (twee hooinetten) per keer dat is in veertig minuten uitstekend gestoomd. Ik laat het via de tijdschakelaar lopen en hoef er dus verder niet veel aan te doen. We hadden ook een stoffigere baal ertussen zitten en toen heb ik de stoomtijd iets verlengd.

Klein nadeel: doordat we in een gebied zitten met ontzettend veel kalk in het water, moet ik elke week de stoomgenerator ontkalken. Ook de stoomcabine moet je om de dag even leeg gooien (restwater) en kort uitspuiten om de hooiresten te verwijderen.

Het gemak is groot: de Stablemate is echt makkelijk te verrijden en alle aansluitingen zijn ook goed doordacht en stevig, daardoor gaat ook het schoonmaken heel eenvoudig. De beloofde twaalf kilogram in vijfendertig minuten stomen is wel heel optimistisch, in hooinetten lukt dat niet (misschien met plakken hooi wel, dat heb ik niet uitgeprobeerd). Daar tegenover staat het resultaat... dat is echt fantastisch, dus ik neem die langere stoomtijd graag voor lief!

Mijn paard krijgt nu bij elke voerbeurt heerlijk vers gestoomd hooi en hij smult er van. Zijn ademhaling is verbluffend veranderd. De eerste tien dagen merkte ik eigenlijk niets aan hem. Daarna veranderde hij en stond opeens met een enorme levendige blik bij me. Zijn ademhalingsfrequentie was nu twaalf keer per minuut in plaats van de twintig tot tweeëntwintig  keer of meer per minuut van de laatste anderhalf jaar.

Als hij had kunnen schreeuwen had hij het gedaan: "Laten we wat gaan doen!!!", leek hij te roepen. De laatste anderhalf jaar kon hij ongeveer twee tot drie rondjes door de bak galopperen en daarna liet hij dan voluit pompend zijn hoofd hangen en snakte naar adem. Hij moest dan twintig minuten stappen om bij te komen. Dit om te schetsen hoe het was. Ik ben die bewuste dag dat hij er opeens zo goed bij stond, gaan rijden en viel zowat van mijn paard... van verbazing wel te verstaan! Bij elk graspaadje deed hij een galopvoorstel. Ik ben uiteindelijk maar op zijn voorstellen ingegaan en boven aan de berg geen centje pijn! Geen pompen, gewoon normaal buiten adem en binnen niet al te lange tijd weer op adem! Ik dacht nog aan toeval... “Goh, wat een goede dag heeft hij vandaag..!”.

14-5-11 002

De volgende dag, dagen en weken bleven echter zo positief. Van een timide, kortademige pony is hij weer helemaal zijn levendige en energieke zelf. Hij wil alleen nog maar galopperen (en bokken...) alsof hij anderhalf jaar niet kunnen galopperen wil inhalen. Ik kan het nog steeds nauwelijks geloven, maar het geld dat ik in de hooistomer geïnvesteerd heb, is het wat mij (en mijn weer blije, levendige paard) betreft dubbel en dwars waard!

De veearts, die ik na drie weken hooi stomen heb laten komen, bevestigde mijn bevindingen. Zijn longen (en vooral ook bronchiën) klonken, naar omstandigheden, heel erg goed. De opdracht om hem vooral weer aan het werk te zetten, na anderhalf jaar noodgedwongen rustig aan doen, klonk ons als combinatie als muziek in de oren! Ik laat hem gewoon maar lekker galopperen en hem daarmee zijn stoom afblazen!

Bronnen:
www.happyhorseproducts.co.uk
www.haygain.com
www.yellowsteamer.de

Voeding Overzicht